Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ Ν. ΣΕΡΡΩΝ
Χθες Σήμερα Αύριο
Του Αντωνίου Χ. Ανεσιάδη
Η έκταση
Η καλλιεργούμενη έκταση ου Νομού Σερρών ανέρχεται σε 1.671.896 στρέμματα. Αποτελεί το 4,82% της καλλιεργούμενης έκτασης της Ελλάδος (39.618.403 στρέμματα)
Από την παραπάνω έκταση αρδεύονται τα 692.394 στρέμματα (σε σύνολο χώρας 13.284,371 στρεμ.-5,2%-)
Η καλλιεργούμενη έκταση χρησιμοποιείται
- για αροτραίες καλλιέργειες 1.414.906 στρέμ. (σε σύνολο χώρας 22.833.408 στρ.-6,2%).
-για κηπευτικά 43.910 στρέμματα (σε σύνολο χώρας 1.194.596 στρ.-3,67%).
-για δενδρώδεις καλλιέργειες 63.364 στρ.(σε σύνολο χώρας 9.422.634 στρ.-6,72%).
-για βοσκότοπους αγρανάπαυση κλπ. 149.716 στρέμματα.
Ο κάμπος των Σερρών διασχίζεται σε μήκος 90 χιλιομέτρων από τον ποταμό Στρυμώνα και έναν μικρότερο τον Αγγίτη.Η ελάχιστη ροή του Στρυμώνα, τους θερινούς μήνες ανέρχεται σε 12,8 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, ενώ τους μήνες Φεβρουάριο έως Μάιο η ροή του νερού κυμαίνεται από 330 έως 570 κ.μ το δευτερόλεπτο. Η λίμνη Κερκίνη αποτελεί τον τεχνητό ταμιευτήρα του νερού Στρυμώνα.
Ο Πληθυσμός
Η εξέλιξη του πληθυσμού.
1928 181.266
1951 221.908
1961 239.672
1971 202.888
1981 196.144
1991 192.828
2001 200.916
Χωροταξική κατανομή του πληθυσμού
1991 2001
Σέρρες 49.380 54.266
Σιδηρόκαστρο 5.337 5.711
Νιγρίτα 6.186 5.556
Ν.Ζίχνη 2.443 2.421
157 χωριά 129.482 132.962
Μεταξύ των 157 χωριών μόνον σε 8 χωριά κατοικούν περισσότερα από 2.000 άτομα, ενώ ο πληθυσμός σε 106 χωριά είναι μικρότερος των 1.000 κατοίκων.
Από το 1999 τα χωριά έχουν συνενωθεί σε 22 Καποδιστριακούς Δήμους ενώ παρέμειναν ανένταχτες 4 κοινότητες.
Το μέγεθος των αγροτικών εκμεταλλεύσεων
Στα 55 χωριά και πόλεις του κάμπου των Σερρών (βλέπε σελ.79 «Ο ΚΑΜΠΟΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ» Ν.Η. Αναγνωστοπούλου 1937) οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις (αγροτικός κλήρος) το 1932 κυμαινόταν από 13 έως 36 στρέμματα, τα οποία είναι διαχωρισμένα σε τρία τουλάχιστον τεμάχια. Η έκταση αυτή αυξανόταν ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών (1/4 του κλήρου ανά 2 παιδιά).
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 1971 η εικόνα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων ήταν η ακόλουθη.
Μέγεθος εκμεταλλεύσεων | Αριθμός Εκμεταλλεύσεων | % επι του συνόλου των εκτάσεων | Συνολική έκταση | % επι της καλλιεργούμενης έκτασης |
0 έως 10 στρέμματα | 5.180 | 13,3 | 27.840 | 1,92 |
10 " 30 " | 15.500 | 39,9 | 348.000 | 24,01 |
30 " 50 " | 11.180 | 28,8 | 418.180 | 28,86 |
50 " 100 " | 5.600 | 14,4 | 363.040 | 25,05 |
100 " 200 " | 980 | 2,5 | 135.260 | 9,33 |
200 " 500 " | 360 | 0,9 | 112.820 | 7,79 |
500 και άνω | 60 | 0,2 | 44.020 | 3,04 |
Σύνολο | 38.860 | 100,0 | 1.449.160 | 100,00 |
Σύμφωνα με στοιχεία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Επιδοτήσεων (ΟΣΔΕ) στο νομό Σερρών τα έτη 2000,2001 και 2002 υπήρχαν 31.737 αγροτικές εκμεταλλεύσεις, έναντι των 38.860 αγροτικών εκμεταλλεύσεων του 1971 ,ενώ το τρέχον έτος, μετά και τις μεταβιβάσεις των δικαιωμάτων προβλέπεται να περιορισθούν σε 29.000 αγροτικές εκμεταλλεύσεις.
Τα στοιχεία αυτά τα παραθέτουμε με την σημείωση ότι δηλώσεις ΟΣΔΕ υποβάλουν πολλές φορές και τα δύο μέλη της οικογένειας.
Για να έχουμε πληρέστερη εικόνα οφείλουμε να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής της 17ης Μαρτίου 1991 από το σύνολο των 65.657 ατόμων που ήταν ο ενεργός πληθυσμός του νομού οι 25.657 δηλαδή το 39,36% απασχολούνταν με την γεωργία ,έναντι του 13,98%σε επίπεδο χώρας .Συνεπώς ο αριθμός των αγροτικών νοικοκυριών που ασχολούνται αποκλειστικά με την αγροτική οικονομία είναι σημαντικά μικρότερος των 25.000.
Διαφωτιστικός είναι και ο παρακάτω πίνακας με τις εκμεταλλεύσεις πουυ δηλώθηκαν στο ΟΣΔΕ του 200στις επαρχίες Σερρών ,Σιντικής και Φυλλίδος.
μέγεθος εκμετάλλευσης | Αριθμός | % | μέγεθος εκμετάλλευσης | Αριθμός | |
στρέμματα | εκμεταλλεύσεων | | στρέμματα | εκμεταλλεύσεων | |
3 έως 10 | 3.836 | 18,0 | 3 έως 10 | 3.836 | 18,0 |
11 έως 20 | 3.945 | 18,5 | 11 έως 30 | 7.105 | 33,3 |
21 έως 30 | 3.160 | 14,8 | 31 έως 50 | 3.845 | 18,0 |
31 έως 40 | 2.231 | 10,4 | 51 έως 100 | 3.737 | 17,5 |
41 έως 50 | 1.614 | 7,6 | 101 έως 200 | 1.876 | 8,8 |
51 έως 75 | 2.430 | 11,4 | 201 έως 400 | 921 | 4,3 |
75 έως 100 | 1.307 | 6,1 | πάνω από 500 | 47 | 0,2 |
101 έως 150 | 1.272 | 6,0 | Σύνολο | 21.367 | 100,0 |
151 έως 200 | 604 | 2,8 | | | |
201 έως 400 | 842 | 3,9 | | | |
401 έως 500 | 79 | 0,4 | | | |
πάνω από 500 | 47 | 0,2 | | | |
| | | | | |
Σύνολο | 21367 | 100,0 | | | |
Η εξέλιξη των καλλιεργειών
Την τριετία 1930- 1931μέχρι1932-1933 κατά μέσο όρο (βλέπε σελ.105 και επ. Ν. Η. Αναγνωστοπούλου «Ο ΚΑΜΠΟΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ») βρίσκουμε στα 29 χωριά του κάμπου των Σερρών τις παρακάτω καλλιέργειες: (στην δεύτερη στήλη αναγράφονται οι καλλιέργειες όπως δηλώθηκαν στα ίδια χωριά στις δηλώσεις ΟΣΔΕ του 2007).
Κριθάρι | 74.427 | στρέμματα | 23.391 | στρέμματα | |
Αραβόσιτος | 47.744 | στρέμματα | 102.347 | στρέμματα | |
Βρώμη | 3.150 | στρέμματα | 0 | | |
Μηδική | 7.437 | στρέμματα | 37.750 | στρέμματα | |
Σονός | 1.511 | στρέμματα | 0 | | |
Κοπτολίβαδα | 4.240 | στρέμματα | 0 | | |
Βίκος | 878 | στρέμματα | 287 | στρέμματα | |
Ρόβι | 3.087 | στρέμματα | 0 | | |
Βαμβάκι | 25.141 | στρέμματα | 73.056 | στρέμματα | |
Σιτάρι Μαλακό | 55.851 | στρέμματα | 41.800 | στρέμματα | Σιτάρι Σκληρό |
Σίκαλη | 23.968 | στρέμματα | 0 | | |
Κεχρί | 4.362 | στρέμματα | 0 | | |
Φασόλια | 4.592 | στρέμματα | 637 | στρέμματα | |
Ρεβύθια | 1.685 | στρέμματα | 0 | | |
Φακή | 767 | στρέμματα | 0 | | |
Μπιζέλια | 117 | στρέμματα | 0 | | |
Σουσάμι | 10.906 | στρέμματα | 0 | | |
Γλυκάνισος | 80 | στρέμματα | 0 | | |
Κουκιά | 407 | στρέμματα | 0 | | |
Καπνός | 3.072 | στρέμματα | 1.406 | στρέμματα | |
Καρπούζια | 5.852 | στρέμματα | 122 | στρέμματα | |
Πεπόνια | 2.222 | στρέμματα | 58 | στρέμματα | |
Πατάτες | 1.810 | στρέμματα | 4.054 | στρέμματα | |
Κρεμύδια | 814 | στρέμματα | 120 | στρέμματα | |
Σκόρδα | 357 | στρέμματα | 30 | στρέμματα | |
Όπιο | 50 | στρέμματα | 0 | | |
Κάναβις | 20 | στρέμματα | 0 | | |
Λινάρι | 15 | στρέμματα | 0 | | |
Αμπέλια | 0 | | 412 | στρέμματα | |
Ελαιοκράμβη | 0 | | 2.767 | στρέμματα | |
Ζαχαρότευτλα | 0 | | 14.488 | στρέμματα | |
Ελιές | 0 | | 5.808 | στρέμματα | |
Αμύγδαλα | 0 | | 420 | στρέμματα | |
Ρύζι | 0 | | 21.338 | στρέμματα | |
Βιομ.Τομάτα | 0 | | 1.013 | στρέμματα | |
Κηπευτικά διάφορα | 0 | | 256 | στρέμματα | |
Δένδρα | 0 | | 2.976 | στρέμματα | |
Αγρανάπαυση | 0 | | 8.879 | στρέμματα | |
Σταύλοι | 0 | | 798 | στρέμματα | |
Συγκαλλλιέργεια | | | 270 | στρέμματα | |
Σύνολο | 284.562 | στρέμματα | 344.483 | στρέμματα | |
Ενώ εκτρέφονται στα εν λόγω 29 χωριά του κάμπου:
Όρνιθες 132.000
Πρόβατα 68.000
Αίγες 12.800
Βόδια 14.500
Αγελάδες 8.000
Βουβάλια 3.600
Χοίροι 4.000
Άλογα 3.000
Όνοι 3.900
Ημίονοι 105
Όπως φαίνεται και από τα στοιχεία η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών τ0 1930-1933 αποτελεί το 30% της καλλιεργουμένης έκτασης. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι τα κτηνοτροφικά φυτά την εποχή αυτή χρησιμοποιούνται πέραν της παραγωγής γάλακτος και ως πηγή ενέργειας για την καλλιέργεια των χωραφιών.
Άξιο μνείας είναι και το γεγονός ότι και στα 29 χωριά καλλιεργούνται: το σιτάρι, το κριθάρι, η σίκαλη, ο αραβόσιτος τα φασόλια, το σουσάμι, η μηδική, ενώ στα 28 καλλιεργείται το βαμβάκι, στα 27 χωριά καρπούζια πεπόνια και στα 25 σκόρδα και κρεμμύδια.
Πιστεύουμε ότι την εποχή αυτή η αγροτική παραγωγή είναι προσανατολισμένη στην παραγωγή προϊόντων είτε για αυτοκατανάλωση από τους αγρότες (σιτάρι, φασόλια, σουσάμι καρπούζια πεπόνια, σκόρδα, κρεμμύδια) είτε για πηγή δύναμης (ενέργειας)
(αραβόσιτος ,μηδική, κριθάρι) για την καλλιέργεια των χωραφιών είτε για παραγωγή και οικοδομικών υλικών (σανός σικάλεως).
Σύμφωνα με τα ιστορικά δεδομένα στο νομό Σερρών οι παραδοσιακές καλλιέργειες είναι:
Σιτάρι-κριθάρι- Σίκαλη: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 576.000 στρ.και μέγιστη (1982) 850.0000 στρέμ.
Αραβόσιτος: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (1995) 120.000 στρ. και μέγιστη (2001) 262.000 στρ.
Καπνός με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 45.000 στρ. και μέγιστη (1982) 63.000 στρ.
Ρύζι: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2002) 33.000 στρ. και μέγιστη (1982) 63.000 στρ.
Βαμβάκι: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (1982) 24.000 στρ. και μέγιστη (2003) 324.000 στρ.
Πατάτες: με ελάχιστη καλλιεργούμενη έκταση (2003) 6.000 στρ. και μέγιστη (1982) 11.000 στρ.
Σε μικρότερες εκτάσεις παραδοσιακές καλλιέργειες που εξακολουθούν να υπάρχουν είναι:
Αχλάδια, μήλα : 350 στρέμματα περίπου.
Κεράσια –βερίκοκα-ροδάκινα: 500 στρέμματα περίπου.
Μηδική με ελάχιστη έκταση (1979) 20.800 στρ. και μέγιστη (1982) 172.000 στρ.
Αραχίδα: 500 στρ. περίπου
Αμπέλια :6.000 στρ. περίπου
Φασόλια: 1.000 στρ. περίπου
Κηπευτικά: 11.000 στρ. περίπου
.Την δεκαετία του 60 προστέθηκε η καλλιέργεια 50.000 έως 80.000 στρεμμάτων ζαχαρότευτλων, με την ίδρυση του εργοστασίου Ζάχαρης της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης.
Την δεκαετία του 70 έγινε προσπάθεια καλλιέργειας αρωματικών φυτών με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα οικονομικών ενισχύσεων του Υπουργείου Γεωργίας το οποίο όμως δεν στέφθηκε με επιτυχία.
Η καλλιέργεια βιομηχανικής τομάτας την ίδια περίοδο με την δημιουργία τεσσάρων κονσερβοποιείων έδωσε μεγάλες προσδοκίες. Στα χρόνια που ακολούθησαν η τοματοκαλλιέργεια κάλυπτε πάνω από 50.000 στρέμματα.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (πηγή: Εθνική στατιστική Υπηρεσία 2003)
Είδος καλλιέργειας ΕΚΤΑΣΕΙΣ (στρέμματα)
Σύνολο Ελλάδος Ν.Σερρών %
Σιτηρά
Σιτάρι Μαλακό | 1.454.635 | 13.265 | 0,91% |
Σιτάρι Σκληρό | 7.110.049 | 548.201 | 7,71% |
Κριθάρι | 1.072.484 | 14.951 | 1,39% |
Βρώμη | 425.087 | 64 | 0,02% |
Σίκαλη | 148.712 | 1.606 | 1,08% |
Αραβόσιτος | 2.363.524 | 205.585 | 8,70% |
Αραβόσιτος Συγκαλιέργειας | 35.495 | 0 | 0,00% |
Ρύζι | 225.836 | 33.879 | 15,00% |
Λοιπά σιτηρά | 13.696 | 779 | 5,69% |
| | | |
Σύνολο Σιτηρών | 12.849.518 | 818.330 | 6,37% |
Βιομηχανικά και αρωματικά φυτά
Καπνός | 561.920 | 45.810 | 8,15% |
Βαμβάκι | 3.777.779 | 364.396 | 9,65% |
Ζαχαρότευτλα | 413.523 | 57.644 | 13,94% |
Ηλίανθος | 105.059 | 455 | 0,43% |
Αραχίδα | 4.861 | 188 | 3,87% |
Αρωματικά φυτά | 11.446 | 362 | 3,16% |
Σουσάμι | 1.033 | 54 | 5,23% |
Σόγια | 83 | 0 | 0,00% |
Λοιπά | 11.397 | 30 | 0,26% |
Σύνολο | 4.875.655 | 468.577 | 9,61% |
Κτηνοτροφικά φυτά
Καρπό σύνολο | 113.240 | 80 | 0,07% |
Μπιζέλια 7.887 | 80 | | |
Καλαμπόκι χλωρό 56.746 | | 40 | |
Σανό χόρτο | 2.285.119 | 59.662 | 2,61% |
Γρασίδια | 753.720 | 750 | 0,10% |
Σύνολο | 3.152.072 | 60.492 | 1,92% |
Βρώσιμα όσπρια
Φασόλια | 77.594 | 772 | 0,99% |
Συγκαλλιέργεια | 21.013 | 0 | 0,00% |
Κουκιά | 21.450 | 0 | 0,00% |
Λιθούρια | 2.596 | 0 | 0,00% |
Ρεβίθια | 16.224 | 10 | 0,06% |
Μπιζέλια | 3.193 | 2 | 0,06% |
Φακή | 7.129 | 0 | 0,00% |
Λοιπά | 2.138 | 0 | 0,00% |
Σύνολο | 151.337 | 784 | 0,52% |
Λαχανικά
Λάχανα-κουνουπίδια | 134.754 | 1.219 | 0,90% |
Πράσα | 20.321 | 426 | 2,10% |
Κρεμμύδια ξερά | 77.641 | 719 | 0,93% |
Βιομηχανική τομάτα | 205.672 | 16.566 | 8,05% |
Τομάτα νωπή χρήσ | 181.627 | 2.004 | 1,10% |
Φασολάκια χλωρά | 83.278 | 1.860 | 2,23% |
Κολοκυθάκια | 52.076 | 254 | 0,49% |
Λοιπά λαχανικά | 402.554 | 4.624 | 1,15% |
Σύνολο | 1.157.923 | 27.672 | 2,39% |
ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΗ
Καλλιέργειες Εκτάσεις σε στρέμματα
Σύνολο Ελλάδος Ν.Σερρών %
Αροτραίες | 21.762.497 | 1.359.615 | 6,25% |
Κηπευτικά | 1.163.443 | 33.155 | 2,85% |
Αγρανάπαυση | 4.491.357 | 11.741 | 0,26% |
Ελαιώνες | 7.805.222 | 37.649 | 0,48% |
Αμπελοι | 1.313.197 | 6.272 | 0,48% |
Δενδρώδεις | 10.019.519 | 74.992 | 0,75% |
Σύνολο 46.555.235 1.523.424
Εδάφη που χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι 148.472 στρέμματα
Αρδευθείσες καλλιέργειες
Αροτραίες 9.465.079 746.275
Κηπευτικά 1.117.425 33.155
Δενδρώδεις 3.527.374 32.223
Άμπελοι 421.069 2.064
Σύνολο 14.530.947 813.717
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ (σε χιλιάδες στρέμματα)
Προϊόν/ έτος | 1982 | 1983 | 1985 | 1986 | 1987 | 1988 | 1989 | 1990 | 1991 | 1995 | 2002 | 2003 |
| | | | | | | | | | | | |
Μαλακό Σιτάρι | 535 | 465 | 204 | 146 | 119 | 127 | 125 | 86,4 | 78,4 | 133,2 | 15,6 | 13,2 |
Σκληρό Σιτάρι | 140 | 135 | 369 | 500 | 490 | 475 | 530 | 663,4 | 668,1 | 503,3 | 548,7 | 548,2 |
Κριθάρι | 175 | 220 | 213 | 158 | 158 | 160 | 145 | 98,5 | 80,6 | 109,6 | 20,3 | 14,9 |
Σύνολο Σιτιρών | 850 | 820 | 786 | 804 | 767 | 762 | 800 | 848,3 | 827,1 | 746,1 | 584,6 | 576,3 |
Αραβόσιτος | 196 | 220 | 217 | 215 | 258 | 263 | 199 | 206,2 | 262,7 | 120,9 | 183,8 | 205,6 |
Ρύζι | 63 | 56 | 45 | 46 | 56 | 65 | 57,5 | 53,3 | 53,4 | 45,3 | 33,5 | 37,9 |
Σύνολο | 259 | 276 | 262 | 261 | 314 | 328 | 256,5 | 259,5 | 316,1 | 166,2 | 217,3 | 239,5 |
Σύνολο Δημητρ/κων | 1109 | 1096 | 1048 | 1065 | 1081 | 1090 | 1056,5 | 1108 | 1143 | 912,3 | 801,9 | 815,8 |
| | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | |
Προϊόν/ έτος | 1982 | 1983 | 1985 | 1986 | 1987 | 1988 | 1989 | 1990 | 1991 | 1995 | 2002 | 2003 |
| | | | | | | | | | | | |
Βαμβάκι | 24,5 | 39 | 65 | 85 | 77 | 126,8 | 126,8 | 121,7 | 120,9 | 268 | 374 | 364,4 |
ζαχαρότευτλα | 47 | 50 | 77 | 76 | 43 | 53 | 74,8 | 65 | 66,5 | 59,4 | 52 | 57,6 |
καπνός | 105 | 101 | 102 | 106 | 102 | 95 | 85,7 | 69,8 | 68,8 | 49 | 46,8 | 45,8 |
Μηδική | 172 | 170 | 170 | 166 | 147 | 140 | 134,9 | 131,9 | 132,6 | 93,4 | 93 | 34,4 |
Βιομηχ.τομάτα | 46 | 54 | 47 | 15 | 20 | 24 | 25,8 | 25,7 | 33,3 | 28,2 | 18,6 | 16,6 |
πατάτες | 11 | 13 | 13 | 10 | 9,1 | 8,9 | 9,2 | 7,8 | 7,9 | 7,9 | 10 | 6,3 |
Σύνολο | 405,5 | 427 | 474 | 458 | 398,1 | 447,7 | 457,2 | 421,9 | 399 | 505,9 | 594,4 | 525,1 |
| | | | | | | | | | | | |
Γενικό Σύνολο | 1514,5 | 1523 | 1522 | 1523 | 1479 | 1538 | 1513,7 | 1530 | 1542 | 1418 | 1396 | 1340,9 |
Όπως γίνεται φανερό την 10ετία του 1980 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις με δημητριακά καλύπτουν τα 2/3 της καλλιεργήσιμης γης,ενώ την 10ετία του 1990 μειώνεται προς όφελος κυρίως του βαμβακιού που από 24.500 στρέμματα του 1982 πέρασε στα 121.700 στρέμματα το 1990 για να ξεπεράσει το 2003 τα 364.000 στρέμματα.
Η καλλιέργεια βαμβακιού ουσιαστικά αντικατέστησε στον κάμπο:
-όλες τις καλλιέργειες σιτηρών
-μέρος των εκτάσεων μηδικής και ζαχαρότευτλων.
Στις ημιορεινές εκτάσεις Δραβήσκο , Πεθελινο, Αλιστράτη κλπ, αντικατέστησε μέρος της καλλιέργειας σιτηρών και ζαχαρότευτλων.
Σημαντική είναι και η καλλιέργεια καπνού που από την απελευθέρωση του νομού Σερρών αδιάκοπα στήριξε αποκλειστικά την οικονομία πολλών χωριών αλλά και ολόκληρου του νομού Σερρών.
Προς νέο ισοζύγιο προϊόντων μετά την εφαρμογή της νέας Κ.Α.Π.
Η εφαρμογή της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής βρίσκει πολλούς αγρότες μας να μην έχουν προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα με συνέπεια να δυσκολεύονται να κατανοήσουν την μεγάλη αλλαγή που επήλθε στην Αγροτική Πολιτική και άρα στο εισόδημά τους .
Στο Ν. Σερρών έχουν υποβληθεί το 2006 , πρώτο έτος εφαρμογής της νέας Κ.Α.Π., 31.737 αιτήσεις Ο.Σ.Δ.Ε,(25.099 αιτήσεις στις τρεις επαρχίες Σερρών Παγγαίου Σιντικής , δικαιοδοσίας Ε.Α.Σ. Ν Σερρώνκαι 6.638 αιτήσεις στην επαρχία Βισαλτίας, δικαιοδοσίας της ομώνυμης Ε.Α.Σ.).
Θεωρούμε ότι ο αριθμός αυτός των εκμεταλλεύσεων δεν ανταποκρίνεται στον πραγματικό αριθμό των αγροτικών εκμεταλλεύσεων του Ν.Σερρών. Πιστεύουμε ότι μετά τις μεταβιβάσεις που έγιναν, θα έχουμε έναν αριθμό αγροτικών εκμεταλλεύσεων σημαντικά μικρότερο αλλά και πάλι μακριά από την πραγματικότητα.
Όπως είναι γνωστό με την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ το εισόδημα των αγροτών διαμορφώνεται κατά ένα μεγάλο μέρος από τα «δικαιώματα» δηλαδή από ένα σταθερό εισόδημα που δεν συνδέεται με το είδος της καλλιέργειας και καλύπτει τις σταθερές δαπάνες και που στο σύνολο του Νομού Σερρών ανέρχεται σε 155 εκκ. ευρώ, και από ένα εισόδημα που είναι συνδεδεμένο με το είδος της καλλιέργειας και ανέρχεται στο σύνολο του Ν Σερρών σε 50.000 εκκ. ευρώ.
Το πρώτο το εισπράττει ο αγρότης μέσω της υποβολής κάθε χρόνο της αίτησης Ο.Σ.Δ.Ε, αρκεί να τηρεί τους κανόνες της πολλαπλής συμμόρφωσης. Σημειώνεται ότι τα δικαιώματα συνοδεύονται πάντοτε με επιλέξιμη έκταση ή με ζώα. Επιλέξιμες εκτάσεις μέχρι και το 2007 είναι οι εκτάσεις που δεν είναι βοσκότοποι, ή δεν καλλιεργούνται με μόνιμες καλλιέργειες, ή ντομάτες η πατάτες ή κηπευτικά .ενώ από το 2008 επιλέξιμες εκτάσεις θεωρούνται όλες οι εκτάσεις εκτός από δάση (τα δένδρα που δίδουν καρπό με κέλυφος υπάγονται σε ιδιαίτερο καθεστώς). Επιλέξιμες εκτάσεις είναι και οι βοσκότοποι για τους κτηνοτρόφους που ενεργοποιούν εκτατικά δικαιώματα.
Το δεύτερο εισόδημα, δηλαδή το συνδεδεμένο, αποτελείται:
-από την εμπορική αξία του προϊόντος.
-από τυχόν επιδοτήσεις (ισχύουν για την καλλιέργεια βαμβακιού, του ρυζιού, του πιστοποιημένου σκληρού σιταριού ,των ενεργειακών προϊόντων ,των ζαχαρότευτλων και της βιομηχανικής τομάτας) που είναι συνδεδεμένες με την παραγωγή.
-από το ποιοτικό παρακράτημα ,δηλαδή το ποσό που παρακρατείτε (μέχρι 10%) από τα δικαιώματα και διανέμονται μόνον σε όσους τα καλλιεργούν.
( το ποσό αυτό δεν μπορεί να προϋπολογισθεί, πάντοτε υπολογίζεται μετά την επεξεργασία των δηλώσεων του ΟΣΔΕ και εξαρτάται από την έκταση που καλλιεργήθηκε με το συγκεκριμένο προϊόν. Μπορεί να είναι όσο και το ποσό της παρακράτησης/κατά στρέμμα αλλά και ενδεχόμενα μικρότερο ή μεγαλύτερο της παρακράτησης) .
Με δεδομένα τα παραπάνω είναι αυτονόητο ότι οι προοπτικές καλλιέργειας είναι συνειφασμένες με το εισόδημα που είναι συνδεδεμένο με την παραγωγή, δηλαδή ο αγρότης θα καλλιεργήσει το ΑΛΦΑ ή ΒΗΤΑ προϊόν ανάλογα με το προσδοκόμενο εισόδημα που συνδέεται με την παραγωγή του.
Θεωρούμε ιδιαίτερα χρήσιμο να παραθέσουμε τα στοιχεία που κάθε αγρότης οφείλει να γνωρίζει για να προχωρήσει στην επιλογή της καλλιέργειας που θα του προσδώσει το μεγαλύτερο εισόδημα.
Συγκριτικά στοιχεία των κυριότερων καλλιεργειών
(ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ κατά στρέμμα)
Καλλιέργεια | Αραβόσιτος | Βαμβάκι | Σιτάρι | Ζαχ/τευτλα | Βιομ.Τομάτα | |
| | | | | Σπόρος | σπορόφυτα |
Ενοίκιο | 30 | 30 | 30 | 30 | 30 | 30 |
Όργωμα | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 |
Φρέζα | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 |
Άρδευση | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 | 20 |
Σπορά | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 12 |
Σύνολο σταθερών | 75 | 75 | 75 | 75 | 75 | 82 |
Σκαλιστικά | 5 | 10 | 0 | 5 | 15 | 10 |
Σκάλισμα | 0 | 5 | 0 | 0 | 60 | 5 |
Ζiζανιοκτόνα | 13 | 10 | 4 | 13 | 8 | 3 |
Εντομοκτόνα | 0 | 15 | 0 | 9,6 | 11 | 11 |
Ζιζανιοκτονία | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
Εντομοκτονία | 0 | 10 | 0 | 17,7 | 15 | 15 |
Σπόρος | 18 | 10 | 15 | 5,9 | 6 | 100 |
Λίπασματα | 37 | 22 | 22 | 32 | 45 | 45 |
Αποφυλωτικά | 0 | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Συγκομιδή-μεταφορά | 12 | 30 | 12 | 54,6 | 164 | 164 |
Σύνολο μεταβλητών | 88 | 123 | 56 | 140,8 | 327 | 356 |
Μείον συνδεδεμένη στρεμματική ενίσχυση + ποιοτικό παρακράτημα | 4 | 68 | 11 | 40,33 | 145 | 195 |
Γ. Σ. μεταβλητών δαπανών | 84 | 55 | 45 | 100,47 | 182 | 161 |
Κόστος καλ/ργειας | 159 | 130 | 120 | 175,47 | 257 | 243 |
Είναι αυτονόητο ότι τα παραπάνω στοιχεία σύνθεσης του κόστους διαφέρουν από παραγωγό σε παραγωγό και από περιοχή σε περιοχή. Έτσι ,για παράδειγμα έχουμε συμπεριλάβει κόστος άρδευσης και στα σιτηρά. Αυτό ισχύει σε χωράφια που υπάγονται στους Τ.Ο.Ε.Β. αλλά δεν ισχύει σε χωράφια εκτός Τ.Ο.Ε.Β. Για πααράδειγμα:Το ελάχιστο κόστος καλλιέργειας σκληρού σιταριού σύμφωνα με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ροδολείβους κο Κυριάκο ΝΑΚΟ ,ανέρχεται σε 75 ευρώ και με εκτιμώμενη στρεμματική απόδοση 200 κιλά.
Έσοδα (η ποσότητα σε κιλά και η αξία σε ευρώ)
Είδος καλλιέργειας | απόδοση | τιμη/κιλό | εισόδημα/στρέμμα |
Αραβόσιτος | | | |
χαμηλής απόδοσης | 900 | 0,200 | 180,00 |
Μέτριας απόδοσης | 1.200 | 0,200 | 240,00 |
Υψηλής απόδοσης | 1.450 | 0,200 | 290,00 |
Βαμβάκι | | | |
χαμηλής απόδοσης | 150 | 0,440 | 66,00 |
Μέτριας απόδοσης | 270 | 0,440 | 118,80 |
Υψηλής απόδοσης | 420 | 0,440 | 184,80 |
Σιτάρι | | | |
χαμηλής απόδοσης | 150 | 0,200 | 30,00 |
Μέτριας απόδοσης | 350 | 0,200 | 70,00 |
Υψηλής απόδοσης | 650 | 0,200 | 130,00 |
Ζαχαρότετλα | | | |
χαμηλής απόδοσης | 4.000 | 0,029 | 114,40 |
Μέτριας απόδοσης | 7.000 | 0,029 | 200,20 |
Υψηλής απόδοσης | 9.000 | 0,029 | 257,40 |
Βιομ.τομάτα | | | |
χαμηλής απόδοσης | 4.000 | 0,078 | 312,00 |
Μέτριας απόδοσης | 7.000 | 0,078 | 546,00 |
Υψηλής απόδοσης | 9.000 | 0,078 | 702,00 |
Καθαρό εισόδημα
Καλλιέργεια έσοδα μετ/βλητές δαπάνες καθαρά έσοδα
Χαμηλής Μέτριας Υψηλή Χαμηλής Μέτριας Υψηλής Μ.Ο
Αραβόσιτος 180 240 290 84 96 156 206 152
Βαμβάκι 66 120 185 55 11 65 120 65
Σιτάρι 30 70 130 45 -15 35 85 35
Ζαχαρότευτα 115 200 257 100 15 100 157 90
Βιομ.Τομάτα 312 546 702 82 230 466 620 438
Πρωταρχική προϋπόθεση για την άσκηση κάποιου επαγγέλματος είναι ότι το εισόδημα από την άσκηση αυτού του επαγγέλματος να καλύπτει τις στοιχειώδες ανάγκες διαμονής και διατροφής του. Με δεδομένο λοιπόν το σημερινό βιοτικό επίπεδο και την εύκολη πρόσβαση στις επικοινωνίες, για να ασκήσει κάποιος το επάγγελμα του αγρότη θα πρέπει το συνολικό εισόδημα της οικογένειας του και άρα τις αγροτικής του εκμετάλλευσης να αγγίζει ένα ανεκτό όριο που εμείς προσδιορίζουμε στο 1,4 του εισοδήματος του βιομηχανικού εργάτη.
Οφείλουμε να προβούμε σε μια διάκριση μεταξύ του ανεκτού και του ικανοποιητικού εισοδήματος. Το πρώτο είναι κριτήριο για να παραμείνει κάποιος αγρότης στο χωριό, και να μην οδηγηθεί σε αναζήτηση της τύχης σε άλλο επάγγελμα. Το δεύτερο που το έχουμε προσδιορίσει σε 1,8 του εισοδήματος του βιομηχανικού εργάτη είναι κριτήριο για να θεωρείται κάποιος «επαγγελματίας αγρότης» για να προσπαθεί να βελτιώσει την αποδοτικότητά της εκμετάλλευσής του.
.
(Θα χρειαζόταν αρκετός χρόνος για να αναλύσουμε για το πώς έχουμε προσδιορίσει τους παραπάνω συντελεστές. Άλλωστε αυτό θα ενδιαφέρει περισσότερο αυτούς που ασχολούνται με τη θεωρία και τα μοντέλα λήψης απόφασης).
Συνεπώς στην προκειμένη περίπτωση το ετήσιο εισόδημα που προσδιορίζεται σήμερα είναι:
Ανεκτό (28 Ε χ 290 ημ.χ 1,4) = 11.368,00 ευρώ
Ικανοποιητικό (28 Ε χ 290 ημ χ 1,8) = 14.616,00 ευρώ
Έχοντας ως αφετηρία τα παραπάνω θα προσπαθήσουμε να βρούμε τις καλλιέργειες που μπορούν να δώσουν τα παραπάνω εισοδήματα ,πρώτον με βάση το αγροτικό εισόδημα όπως προσδιορίζεται από το Υπουργείο Οικονομικών,και ακολούθως σύμφωνα με τα δικά μας στοιχεία κόστους παραγωγής.
Σύμφωνα με το υπουργείο οικονομικών το αγροτικό εισόδημα κατά καλλιέργεια είναι:
Σιτάρι σκληρό 28,00 ευρώ/στρέμμα
Σιτάρι μαλακό 18,80 «
Αραβόσιτος 42,00 «
Βαμβάκι 60,60 «
Ζαχαρότευτλα 80,70 «
Βιομ.Τομάτα 139,40 «
Συνεπώς σύμφωνα με τα παραπάνω για να προκύψει το «ανεκτό» ετήσιο εισόδημα των 11.368,00 ευρώ θα πρέπει ο αγρότης να καλλιεργεί:
- 400 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή
-600 στρέμματα σιτάρι μαλακό ή
- 270 στρέμματα αραβόσιτο ή
-190 στρέμματα Βαμβάκι ή
-140 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή
- 80 στρέμματα Βιομ.Τομάτα
Ενώ για το «ικανοποιητικό» ετήσιο εισόδημα των 14.616,00 ευρώ απαιτείται η καλλιέργεια:
- 520 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή
-770 στρέμματα σιτάρι μαλακό ή
-350 στρέμματα αραβόσιτο ή
-240 στρέμματα Βαμβάκι ή
-180 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή
-100 στρέμματα Βιομ.Τομάτα
Στο Νομό Σερρών δεν υπάρχουν παρά 1400 εκμεταλλεύσεις με περισσότερα από 100 στρέμματα, τα οποία οπωσδήποτε δεν τα βρίσκουμε στον κάμπο. Συνεπώς σύμφωνα με την υπόθεση αυτή όσοι αγρότες μπορούν, φεύγουν από τα χωριά για να βρουν μια καλύτερη τύχη στις πόλεις.
Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία που παραθέσαμε (έσοδα μείον μεταβλητές δαπάνες) ο Μέσος Όρος του καθαρού αγροτικού εισοδήματος είναι:
Σιτάρι σκληρό 35 ευρώ/στρέμμα
Αραβόσιτος 152 «
Βαμβάκι 65 «
Ζαχαρότευτλα 90 «
Βιομ.Τομάτα 438 «
Συνεπώς για να προκύψει το «ανεκτό» εισόδημα απαιτείται να καλλιεργηθούν:
- 320 στρέμματα σιτάρι σκληρό ή
- 75 στρέμματα αραβόσιτο ή
-170 στρέμματα Βαμβάκι ή
-125 στρέμματα Ζαχαρότευτλα ή
- 25 στρέμματα Βιομ.Τομάτα
Θεωρούμε ότι η προσέγγιση αυτή είναι περισσότερο ρεαλιστική αλλά και δυναμική.
Το μοντέλο που προτείνουμε στους αγρότες δεν είναι επαναστατικό δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ούτε καινοτόμο ούτε προοδευτικό. Είναι ένα συντηρητικό μοντέλο αλλά και δυναμικό.
Συντηρητικό γιατί βασίζεται σε καλλιέργειες δοκιμασμένες στις εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες του Ν.Σερρών, αλλά και στα διάφορα μικροκλίματα των περιοχών. Δυναμικό γιατί περιλαμβάνει και καλλιέργειες μετρίου και υψηλού κινδύνου.
Το μοντέλο που προτείνουμε είναι:
- 60% της εκμετάλλευσης με καλλιέργειες (ας μου επιτραπούν οι εκφράσεις)
σταθερού και βεβαίου εισοδήματος .Τέτοιες καλλιέργειες θεωρούνται τα
σιτηρά, ο αραβόσιτος, το βαμβάκι, το ρύζι, τα ζαχαρότευτλα, ο καπνός και
ανάλογα με τα εδάφη οι δενδρώδεις καλλιέργειες.
- 20% της εκμετάλλευσης με καλλιέργειες υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας
είσπραξης ,όπως είναι η τοματο-καλλιέργεια.
- 10% της εκμετάλλευσης με όσπρια
- 10% της εκμετάλλευσης με νέες καλλιέργειες. ή νέες ποικιλίες.
Οι προϋποθέσεις εφαρμογής ενός τέτοιου μοντέλου απαιτεί μια ελάχιστη έκταση στο κάμπο 70 στρεμμάτων ή ξερικών πλέον των 250 στρεμμάτων.
Σύμφωνα με το προτεινόμενο μοντέλο εάν ένας αγρότης διαθέτει 70 στρέμματα θα πρέπει να καλλιεργήσει:
42 στρέμ. σιτάρι, βαμβάκι, αραβόσιτο, ρύζι ,ζαχαρότευτλα .
14 στρεμ. Βιομηχανική τομάτα
7 στρεμ όσπρια
7 στρεμ. οποιοδήποτε νέο προϊόν .
Στο ερώτημα στα 42 στρέμματα ποιες καλλιέργειες θα επέλεγα θα παρέπεμπα στον πίνακα με το καθαρό εισόδημα και ανάλογα θα είχα επιλέξει μεταξύ αυτών που έχουν υψηλές απαιτήσεις γόνιμων εδαφών και νερού, τον αραβόσιτο κατά 60% και τα υπόλοιπα 17 στρέμματα σιτηρά. Τα σιτηρά τα επιλέγουμε και για τον πρόσθετο λόγω ότι « ξεκουράζουν» το χωράφι.
Έτσι το εισόδημα που θα είχε προκύψει θα είναι:
- Από (25 στρ. χ 152 ευρώ) αραβόσιτο 3.800 ευρώ
- από (17 στρ. χ 35 ευρώ ) σιτηρά 595 ευρώ
- από (14 στρ. χ 438 ευρώ )βιομ. Τομάτα 6.132 ευρώ
- από (7 στρ. χ 300 ευρώ) όσπρια 2.100 ευρώ
- από (7 στρ. χ 30 ευρώ) νέες καλλιέργειες 210 ευρώ
Σύνολο 12.837 ευρώ ή κατά μέσο όρο 183 ευρώ το στρέμμα
Το μέγεθος της εκμετάλλευσης που επιλέξαμε , δεν είναι αντιπροσωπευτικό και μάλιστα με επιφυλάξεις παρά για το 19% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και σε απόλυτους αριθμούς 4.151 αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Το επιλέξαμε για δείξουμε ότι ακόμη και στο μέγεθος αυτό και με τον καλύτερο συνδυασμό καλλιεργειών είναι δύσκολο να πλησιάσουμε σε ένα ικανοποιητικό αγροτικό εισόδημα.
Θεωρούμε ότι ως βάση μελέτης είναι μια εκμετάλλευση μεγέθους των 40 στρεμμάτων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μοντέλο για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας με την προϋπόθεση ότι θα είχε διευρυνθεί ο αριθμός των καλλιεργειών υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας είσπραξης για να μπορέσει να τροποποιηθεί το μοντέλο από 60-20-10-10 σε 40-50-10 η 40-45-10-5.
Με βάση το μοντέλο αυτό το εισόδημα που θα προκύψει είναι :
-από (10 στρ. χ 152 ευρώ)αραβόσιτο 1.520 ευρώ
-από ( 6 στρ. χ 35 ευρώ) σιτάρι 210 ευρώ
-από (20 στρ. χ 438 ευρώ) κηπευτικά 8.760 ευρώ
-από ( 4 στρ. χ 300 ευρώ) όσπρια 1.200 ευρώ
-από ( 2 στρ. χ 30 ευρώ) νέες καλλιέργειες 60 ευρώ
Σύνολο 11.750 ευρώ
Οι καλλιέργειες υψηλού κινδύνου αλλά βεβαίας είσπραξης για τις κλιματολογικές συνθήκες του νομού Σερρών θα μπορούσαν να προταθούν οι καλλιέργειες καρπουζιού ,πεπονιού, λαχανικών ,κηπευτικών, αλλά και ορισμένες καλλιέργειες οπορωφόρων δένδρων που ευδοκιμούν στις Σέρρες ,όπως αχλάδια μήλα,ρόδια δαμάσκηνα κλπ.
.
Για να χαρακτηρισθούν όμως οι καλλιέργειες αυτές βεβαίας είσπραξης θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο δημοπρατήριο αγροτικών προϊόντων, όπου τα αγροτικά προϊόντα θα αγοράζονται μετρητοίς σε τιμές αγοράς. Η δημιουργία δημοπρατηρίου θα ωφελήσει και στην αλλαγή της νοοτροπίας των αγροτών για την παραγωγή και διάθεση προϊόντων ανώτερης ποιότητας, και είναι μονόδρομος για αυτό που καλείται ποιοτική γεωργία.
Τον τελευταίο καιρό πολλοί μιλάνε για ποιοτική γεωργία ή για διαφορετική γεωργία ή για επιχειρηματική γεωργία.. Όταν μιλάμε για ποιοτική γεωργία χωρίς να έχουμε βάλει τις υποδομές που θα διασφαλίζουν την ποιοτική γεωργία ή την διαφορετική γεωργία ,κάνουμε πολιτική .
Η ποιοτική γεωργία απαιτεί πρωτίστως κρατικούς μηχανισμούς που να διασφαλίζουν , είτε πρόκειται για βιομηχανία επεξεργασίας είτε για τον τελικό καταναλωτή, την ποιότητα των προϊόντων.
Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι την δουλειά αυτή θα μπορούσε να την κάνει ο συνεταιρισμός. Ακούγεται καλά αλλά και αυτή η πρόταση είναι για να «κάνουμε πολιτική».
Όταν επιτρέπεται η συγκέντρωση αραβοσίτου ή βαμβακιού ή σιταριού σε χωράφια ή σε αλάνες για ποια ποιοτική γεωργία θα μιλάμε, η ποιοτική γεωργία βασίζεται εκτός των άλλων και στον υγειά ανταγωνισμό.
Το δημοπρατήριο αγροτικών προϊόντων μπορεί να τα διασφαλίσει όλα αυτά ουσιαστικά χωρίς άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Δημιουργήθηκε η ΚΡΕΣΕΡ ,ξοδεύτηκαν δισεκατομμύρια ,αλλά όταν η ατολμία της κρατικής μηχανής επιτρέπει να λειτουργούν σφαγεία χωρίς να πληρούν τις στοιχειώδεις προδιαγραφές υγιεινής σφαγής ή να σφάζονται ζώα στις αυλές ή σε κρεοπωλεία, και όταν περνούσαν από τα σύνορα σφάγια σφαγμένα στο Κουμάνοβο με σφραγίδες Λειψίας και διατέθηκαν στην αγορά των Σερρών και Θεσ/νίκης για ποια ποιοτική γεωργία μπορούμε να μιλάμε.
Γιατί δεν προχωράμε στην δημιουργία κρεαταγοράς στο Χορτερό όπου όλα τα εισερχόμενα στο Ν.Σερρών και εξερχόμενα σφάγια και ζώα θα παίρνουν το νόμιμο διαβατήριο για να φθάσουν στον καταναλωτή ?
Σέρρες 11 Μαΐου 2008
Σημείωση
που πραγματοποίησε η εφημερίδα Μακεδονία με θέμα "οι προκλήσεις της νέας οικονομίας για τη γεωργία και την κτηνοτροφία).
0 Comments:
Post a Comment